Eğitim-öğretim Sistemine Pozitif bir Bakış: İyi Olanı Güçlendirmek

"eğitim"  "pozitif psikoloji"  "güçlü yön temelli yaklaşım"

Eğer yetersizliği gidermeye odaklanmış bir eğitim sistemine maruz kalıyorsa hissetmiş olabilir. Bahsettiğim metaforu eğitim hayatınızda belki birçoğunuz duymuştur. Eğer aklınızda kaldıysa eğitim-öğretim sistemiyle ilgili çok temel bir problem zamanında sizin de canınızı sıkmış olabilir. O yüzden bu mecradaki ilkyazımda hep aklımı kurcalayan bazı sorunları bir Psikolog olarak alanımın geniş penceresinden size aktaracağım. Bu pencerenin genişliğinden hep birlikte faydalanacağımızı belirtmek isterim çünkü burada ele alacağımız konuların böyle bir yaklaşımla incelenmesi hepimizde yeni farkındalıklar uyandıracak. Sosyal, Nöro-Bilişsel, Gelişimsel, Pozitif, Örgütsel, Eğitim, Din gibi psikolojinin değdiği tüm alanlardan faydalanacağız ve inceleyeceğimiz her konu bize farklı bakış açıları kazandıracak. Ele almak istediğim konuya daha hâkim olabilmek için uzun bir araştırma yaptım. Teoriler, araştırma makaleleri, derlemeler… Dikkatimi çeken önemli bir nokta, anlatmak istediğim konuya giriş yapmamı sağladı. Eğitim psikolojisi ve sistemleri hakkında yapılan çalışmalar, ortaya konulan teoriler ne, kim, nerede, ne zaman sorularını gayet güzel cevaplandırıyorlardı. Doğru eğitim-öğretim nasıl olmalı, öğrenme stratejileri nelerdir, eğitim programlarını kimler nasıl hazırlıyor, motivasyon kuramları ne işe yarar gibi birçok soruma yanıt bulabildim. Ama tüm bunların "neden" yapıldığını anlatan kaynakları bulmak bir hayli zordu. Birkaç cümle ile geçiştirilmiş açıklamalar tabi ki her çalışmanın ve teoremin amacını anlatmak için belirtilmişti fakat bu açıklamalar fikrimce yeterli değildi. Bir konuyu neden öğrendiğimi iyice anlamadan onu öğrenmek için çaba sarf etmek ancak sorgulama yapmayı unuttuğum bir sistem içerisinde mümkün olabilir diye düşündüm. Etrafımdaki öğrencileri gözlemlediğimde bu düşüncemde yalnız olmadığımı anladım. Birçoğu, yaşamındaki amacı bulma yolculuğunda ezberlediği bilgilerin sınandığı bir sınavın gerekliliği hakkında çelişki yaşıyordu.

Buradan yola çıkarak daha az çelişkili bir eğitim-öğretim hayatının bu öğrencilere sunulduğu bir sistem neden olmalı, olsaydı nasıl olurdu sorularını cevaplamaya bu yazıyla başlamak istedim. Günümüzde dünyanın geneline hâkim olan bir olgu kapsamında bireyler, bebeklikten çocukluğa geçtiği ilk zamandan ergenlik döneminin sonlarına kadar belirli bir eğitim-öğretim sistemi içinde yetişiyorlar. Peki neden? Genel olarak baktığımızda bunun bahsedilen süreç boyunca bireyin belirli becerileri kazanması için geliştirilmiş bir sistem olduğunu görüyoruz. Bireyin yaşının gerektirdiği becerileri sergilemesi, hayatın temel bilgilerini edinmesi, sosyal becerilerini geliştirerek toplum içinde yaşamayı öğrenmesi, eleştirel düşünme becerilerini kazanması gibi pek çok beceri eğitim-öğretim sisteminin varlığının önemli bir sebebi. Ayrıca kişiyi sanat, bilim ve tarih alanlarında yetiştirerek onun kültürel ve evrensel varlığını sürdürebilecek entelektüeliteye ulaşmasını sağlamak, belirli bir yaştan sonra potansiyelini keşfederek mesleki beceriler geliştirmesine araç olmak da neden bir eğitim-öğretim sistemi içinde yetiştiriliyoruz sorusuna kapsamlı bir cevap olacaktır. Tüm bu nedenlerin ayrı birer başlık altında incelenip sorgulanacak ilgiyi hak ettiklerini düşünmekle birlikte bu yazıda daha çok Türkiye eğitim sistemine ve onu geliştirmeye yönelik alternatif yaklaşımlara odaklanacağız. Photo by Matese Fields on UnsplashZamanında öğretmenin merkezde olduğu eğitim sistemimiz çağın gelişmelerine uyum sağlayarak öğrencinin merkeze alındığı bir yapı ile değiştirildi. Bu sayede bilginin doğrudan aktarımı yerine yapılandırmacı bir sistem içinde öğrencinin bilgiyi yeniden işlemesi, yapılandırması hedeflendi. [1] Dünya genelinde kabul gören bu sistem ülkemiz için de bilgiyi "nasıl" ele almamız gerektiğiyle ilgili yenilikçi bir bakış açısı gibi gözüküyor fakat bu bilgileri "neden" öğreniyoruz sorusu birçok öğrencinin zihninde soru işareti olarak kalmaya devam etmekte. 

Güçlü Yön Temelli Yaklaşımın eğitimde uygulamalarının olumlu çıktılar getirdiği birçok çalışma da mevcut. Örneğin, Motivasyon ve Duygu dergisinde yayınlanan bir çalışmada güçlü yön stratejileri benimseyen öğrencilerin içsel motivasyon ve çaba gösterme niyetlerinin daha yüksek olduğu ve çalışmalarında daha yetkin hissettikleri ortaya çıktı. [5] Akademi ve Kişilik dergisinde yayınlanan bir başka araştırma sonuçları ise güçlü yönlere dayalı bir müfredatın öğrencilerin güçlü yönlerine ilişkin farkındalıklarını olumlu yönde etkilediğini, bunun da öğrencilerin kariyer seçimleri ve gelecekteki karar verme süreçleri üzerinde olumlu etkileri olduğunu gösterdi. [6] Buradan hareketle öğrencilerin yetersizliklerini geliştirmeye yönelik bir sistemden onların hali hazırda bulunan güçlü yönlerini geliştirmeyi merkeze alan bir sisteme geçmenin geleceğimizin sağlam inşa edilmesinde çok daha etkili olacağını düşünüyorum. Peki dünyada bu yaklaşımı uygulayan bir sistem mevcut mu? Şahsen bu bakış açısını keşfettikten sonra aklıma ilk gelen soru bu oldu. Araştırmalarım sonucunda bu yaklaşımı doğrudan temel ilke edinen bir eğitim sitemine rastlamasam da MyStrengths adlı, okullara ve iş yerlerine bireylerin güçlü yönlerini keşfetmeye dair misyonuyla danışmanlık hizmeti sunan bir şirkete rastladım. Bu hizmeti öğrencilerine sunmak isteyen ve şirketle işbirliği içinde öğrencilerine programlar düzenleyen bir okul olarak Avusturalya'daki Edmund Rice Koleji (ERC) dikkatimi çekti. 7–12. sınıf erkek çocuklarına özel bir Katolik okulu olan bu kurum, sitesinde öğrencilerin iyilik halinin analizini sunduğu verileri paylaşırken "MyStrength Programını" tamamlamış öğrencilerin çıktılarına da yer verdi. "MyStrengths Programını" Tamamlamış ERC Öğrencilerinin İyi Oluş Grafiği [7]"Son birkaç yıldır ERC'de 7, 11 ve 12. sınıflarda okuyan öğrenciler MyStrengths programı aracılığıyla en güçlü beş özelliklerini belirleme fırsatı buldular. Yukarıdaki verilerin de gösterdiği gibi, oğullarımız kişisel güçlü yönlerini belirleyebiliyor ve bunları tercihlerinde öğrenme ve büyüme göstermek için kullanabiliyorlar." [7] Okumalarıma devam ettiğimde güçlü yönler üzerine odaklanan bir üniversite olduğunu da öğrendim. Emrullah Yılmaz ve Burhan Akpınar bir derleme çalışmasında Amerika'daki Azusa Pasifik Üniversitesinde Güçlü Yön Temelli Yaklaşımın uygulamalarına yönelik çalışmalar için kurulmuş bir araştırma birimi olduğundan ve bu üniversitenin öğrenci ve personelleri için "güçlü yönleri geliştirme" felsefesini benimsediğinden bahsediyordu. [8] Bu felsefenin bir eğitim kurumunda nasıl işlediğiyle ilgili tüm veriler ülkemizde uygulanabilirliğini tartışmak için önemliydi. Araştırmaya devam ettiğimde Edmund Rice Koleji'nde de dikkatimi çeken bir detay bu üniversitede de vardı. 

Azusa Pasifik Üniversitesi, Tanrı'nın her insana potansiyel olarak verdiği yetenekleri O'na ve dünyaya hizmet etmek için kullanmayı amaç edinen Evanjelik bir Hıristiyan okuluydu. [9] Bununla ilgili zihnime doluşan düşünceleri ilerleyen yazılarımda paylaşmak üzere bir rafa kaldırıp Türkiye eğitim sisteminde Güçlü Yön Temelli Yaklaşımın benimsendiği bir müfredat ve program nasıl uygulanabilir diye düşündüm. Köklü değişikliklerin yapılacağı bir devrimde her bir unsurun detaylı bir şekilde ele alınarak değiştirilmesi tabi ki uzun bir süreci gerektirecekti fakat bu konudaki merakımı gidermek için yapay zekâdan faydalanmaya karar verdim. Chat GPT, Türk eğitim sistemi ile Güçlü Yön Temelli Yaklaşımın bütünleşmesi için izlenmesi gereken adımları birer birer karşıma çıkardı. Bu deneyim beni şu düşünceye sevk etti: Birçok olumlu çıktıyla kanıtlanmış bu yaklaşımın nasıl uygulanacağı belliyken neden uygulanmıyordu? Eğitim sistemleriyle meşhur Finlandiya ve Kanada bu yaklaşıma en yakın ilkelere sahip iken ve bu yönde gelişmeye devam ederken Türkiye'de bunun olmasını engelleyen faktörler nelerdi? Pozitif psikolojinin eğitim alanına değdiği pencereden bakış açıları sunduğum yazımı bu haftalık bitiriyorum. Bıraktığım soru işaretleri bir sonraki yazımın sosyal psikolojiye kapı aralayacağının işaretini veriyor. O zamana kadar bu konuyla ilgili sizin düşüncelerinizi de merakla bekliyor olacağım. 

Şimdilik görüşmek üzere…

Kaynak