Bana Maruziyetlerini Söyle, Sana Kim Olduğunu Söyleyeyim

İşitsel maruziyetler, Müzik, Bilişsel Psikoloji

Herhangi bir işitsel uyarana maruz kaldığımızda beynimizde orta beyinden (forebrain) başlayarak işitsel kortekslerde son bulmak üzere bir yol izlenmektedir. İşitsel sistemden gelen bilgi, subkortikal bölgelerden geçerken aksonlar orta beyinde çaprazlanarak, her bir yarımkürenin çoğunlukla karşı kulağından gelen girdiyi alabilmesini sağlamaktadır [1]. Bilgi nihayet üst temporal korteks içindeki birincil ve hemen ardından ikincil işitsel kortekse ulaşmaktadır [2]. İşitsel sistem görsel sitemdeki gibi, ön temporal kortekste ses paternlerine duyarlı bir "Ne" yoluna (What pathway) ve arka temporal korteks ile parietal korteksteki ses konumuna duyarlı bir "nerede" yoluna (Where pathway) sahiptir. Üst temporal korteks, görsel hareketi ve seslerin hareketini algılamada önemli olan bölgeleri içermektedir [3]. Görsel ve işitsel uyaranların birincil alanlarına alınan zararın sonuçları konusunda farklılık göstermektedir. Yani, birincil işitsel korteksi zarar görmüş bir kişi basit sesleri duymaya devam ebebilir, fakat birincil görsel kortekse gelen zarar kişiyi kör yapmaktadır. Bununla birlikte, bu kişiler basit sesleri iyi bir şekilde duyabilirler, fakat müzik ya da diyolaglar gibi ses dizisinden oluşan kombinasyonları tanımakta zorluk çekerler [4]. Kuşkusuz, tüm sesler için işitsel korteksin gerekli olmadığı yalnızca müzik ya da diyaloglar gibi gelişmiş sesler için hayati önem taşıdığını söylemek yanlış olmayacaktır.

Günlük yaşamda birçok insan kendilerini müzik dinlemeye maruz bırakmaktadır. Müzik maruziyetinin türlerine göre değişiklik göstererek insanlar üzerinde farklı olumlu ve olumsuz psikolojik ve davranışsal etkileri bulunmaktadır. Örneğin, Iwanaga ve arkadaşları müziğin sürekli maruziyetinin etkisini biri uyarıcı ve diğeri yatıştırıcı olmak üzere iki enstrümental parçayı katılımcılarına üst üste beşer dakikalık aralarla dinleterek incelemişlerdir [5]. Çalışmanın sonucunda, katılımcılar yatıştırıcı müziği dinlerken sürekli olarak rahatlama ve gerginliklerinin düştüğünü belirtmişler, aynı zamanda kalp ve solunum hızlarında da düşüş gözlemlenmiştir. Öte yandan, diğer uyarıcı müziği dinlerken tam tersi hisler belirtmişler ve kalp ve solunum hızlarında bir değişiklik görülmemiştir. Bu çalışma müziğe sürekli maruziyetin işitsel uyaranın türüne bağlı olarak kişiler üzerinde psikolojik ve fizyolojik olarak olumlu ve olumsuz etkileri olabileceğini göstermiştir.

Bununla birlikte, birçok çalışma şiddet içerikli görsel medya maruziyetinin kişilerin agresif davranışları üzerinde etkisinin olduğunu kanıtlamıştır [6]. Şiddet içerikli müzik dinlemenin agresif davranışlar üzerindeki etkisi de müziğin tonuna ya da sözlerine dayandırılarak savunulmaktadır [7]. Lennings ve Warburton ise şiddet içerikli sözlü, sözsüz müzik ve görsel içerikli ve içeriksiz ve kontrol grubundan oluşan araştırmalarında bu soruya cevap vermeye çalışmışlardır [8]. Deney gruplarındaki kişilerin kontrol grubundaki katılımcılara göre daha fazla agresif davranış gösterdiği gözlemlenmiştir. Bu araştırmada, en çok agresif davranışların görsel içerik olup olmamasından bağımsız olarak şiddet içerikli sözlü müzik dinleyen katılımcılarda görüldüğü rapor edilmiştir. İşitsel uyaranların etkisi görsel uyaranlara nazaran daha az göze çarpmaktadır, fakat dinlediklerimizde beynimizde ya da bilinçdışında bir yerde kendilerine mesken buldukları söylenebilir. İşitsel ve görsel uyaranların psikoloji ve davranışlarımız üzerinde bu denli etkisinin olması süistimal edilmesi mükemmel bir ortam sağlıyor olabilir. Meslektaşım Şeyma Kurt’un yazısında bahsettiği yankı odalarımız duyusal maruziyetlerimizden oluşmaktadır. Dinlediğimiz ve izlediklerimizden yani yankı odalarımızın bizleri dönüştürdüğü kişilerden ibaretiz diyebiliriz.

Sonuç olarak, çoklumedya yüzünden işitsel ve görsel birçok uyarana bilinçli ya da bilinçsizce maruz kalmaktayız. Sürekli olarak müziğe maruz kalmanın psikolojimiz ve davranışlarımız üzerinde dinlediğimiz parçanın türüne bağımlı olarak olumlu ve olumsuz etkileri bulunmaktadır. Yankı odalarımızın, duyusal maruziyetlerimizin, kimliğimizi şekillendiren önemli bir faktör olduğunu düşünerek, bu uyaranları daha bilinçli bir şekilde yönetme konusunda çabalamamız gerektiğine inanıyorum.

Kaynak